Urlop pracowniczy jest to przerwa w wykonywaniu pracy, zagwarantowana przepisami prawnymi, przysługująca pracownikowi w sytuacjach, jakie są określone w ustawie.

• urlop wypoczynkowy – coroczna, nieprzerwana, płatna przerwa w wykonywaniu pracy, która należy się ogółowi pracowników,
• urlop bezpłatny,
• przerwy przysługujące z powodu szczególnych przyczyn, nazywane urlopami, np. wychowawcze, okolicznościowe, szkoleniowe.

Urlop wypoczynkowy udzielany jest pracownikowi w wymiarze godzinowym, 1 dzień wymiaru urlopu równa się 8 godzinom pracy, oczywiście przy założeniu, że pracownik zatrudniony jest na pełny etat. Wymiar urlopu wypoczynkowego uzależniony jest od okresów zatrudnienia, do którego dolicza się również okres nauki. Jego długość wzrasta wraz z wydłużaniem się stażu pracy. I tak wymiar 20 dni roboczych (160 godzin) należy się pracownikowi, który jest zatrudniony krócej niż 10 lat, natomiast wymiar 26 dni roboczych (208 godzin) – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Okres zatrudnienia, od którego zależy wymiar urlopu obejmuje okresy ukończonej nauki (ukończenie nauki musi być potwierdzone świadectwem lub dyplomem ukończenia szkoły):

• szkoły zawodowe - nie więcej niż 3 lata, średniej szkoły zawodowej - nie więcej niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych - 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
• szkoły policealnej - 6 lat,
• szkoły wyższej - 8 lat.

Należy pamiętać, że okresy nauki nie sumują się! W przypadku, kiedy pracownik w tym samym okresie był zatrudniony i pobierał naukę, należy wziąć pod uwagę jeden element i zawsze ten, który jest korzystniejszy dla pracownika.

Pracownik, który podejmuje swoją pierwszą pracę, w roku kalendarzowym ( w którym podjął pracę) uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca zatrudnienia w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego po przepracowaniu roku.

Udzielanie urlopu wypoczynkowego jest obowiązkiem pracodawcy. Przy udzielaniu urlopów wypoczynkowego pracodawca powinien kierować się wnioskami pracowników. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów, który ustala pracodawca biorąc pod uwagę wnioski pracowników.

Pracownik ma możliwość w każdym roku kalendarzowym do wykorzystania części urlopu - 4 dni z jego wymiaru - w dogodnym dla siebie terminie, bez konieczności wcześniejszego uzgadniania i powiadamiania pracodawcy o terminie jego rozpoczęcia. Jest to tzw. urlop na żądanie i nie jest on objęty planem urlopowym. Pracownik zgłasza żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Pracownik ma możliwość korzystania z urlopu bezpłatnego. Jest on udzielany tylko i wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Pracownik nie ma obowiązku powiadamiania pracodawcy, dlaczego chce skorzystać z urlopu bezpłatnego. Okres urlopu bezpłatnego nie jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Z urlopu bezpłatnego pracownik może skorzystać niezależnie od posiadanego stażu pracy. Może z niego skorzystać już w pierwszym dniu pracy, nawet jeśli jest to pierwsza praca w jego karierze zawodowej (o ile pracodawca się na to zgodzi).

Urlop okolicznościowy jest dodatkowym wolnym udzielanym w związku z zaistnieniem określonych sytuacji. Jest to nazwa zwyczajowa dnia lub dwóch dni zwolnienia z pracy, które pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi w związku z wystąpieniem określonych okoliczności.

• 2 dni płatnego dodatkowego wolnego od pracy z okazji:
  ślubu pracownika, urodzenia się dziecka pracownika lub śmierci i pogrzebu najbliższych pracownika tj. małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
• 1 dzień dodatkowego urlopu w przypadku:
  ślubu dziecka pracownika czy też śmierci i pogrzebu rodzeństwa pracownika (siostry, brata), teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.

Pracownik jest obowiązany złożyć pisemny wniosek do pracodawcy o udzielenie urlopu okolicznościowego, a także przedstawić dokument, który potwierdza zaistnienie wymienionych okoliczności uprawniających do dodatkowego wolnego od pracy. Do dokumentów tych należą odpisy aktów: ślubu, urodzenia dziecka czy też zgonu.

Prawo do urlopu wypoczynkowego jest uprawnieniem każdego niezależnie czy jest pracownikiem tymczasowym, czy pracownikiem na stałe zatrudnionym u danego pracodawcy.

Istnieją jednak różnice w uprawnieniach urlopowych pracowników tymczasowych. Dotyczą one przede wszystkim:wymiaru urlopu wypoczynkowego, ustalania stażu urlopowego oraz trybu jego udzielania.

Pracownikowi tymczasowemu przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze dwóch dni za każdy miesiąc pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy użytkownika lub więcej niż jednego pracodawcy użytkownika. Warto zaznaczyć, że staż pracy nie ma wpływu na wymiar urlopu.

Okres pozostawania w dyspozycji pracodawcy może pokrywać się z miesiącem kalendarzowym, ale umowy mogą dotyczyć także okresów krótszych. W przypadku, jeśli umowa została zawarta na krótszy czas, okresy pracy ulegają sumowaniu. Pracownik uzyska uprawnienie do urlopu, jeśli po zsumowaniu faktycznie pracownik przepracował miesiąc.

Za niewykorzystany urlop lub jego część w okresie wykonywania pracy tymczasowej agencja wypłaca pracownikowi tymczasowemu ekwiwalent pieniężny. Wynagrodzenie za jeden dzień urlopu lub ekwiwalent pieniężny za jeden dzień tego urlopu ustala się, dzieląc wynagrodzenie uzyskane przez pracownika w okresie wykonywania pracy tymczasowej przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie przysługiwało.